پیری پوست چیست؟

زمانی که پوست شادابی و نشاط خود را از دست داده و چین‌وچروک‌ها روی نواحی مختلف آن نمایان می‌شوند، می‌گوییم پیری پوست رخ داده است.

پیری پوست انواع مختلفی دارد؛ اما به‌طور کلی فقط دو نوع فرآیند پیری وجود دارد: پیری در اثر عوامل درونی و پیری در اثر عوامل بیرونی.

پیری در اثر عوامل درونی یا پیری ذاتی، با افزایش سن روی پوست کل بدن، از جمله نقاطی که در معرض نور خورشید نبوده‌اند، تأثیر می‌گذارد.

پیری در اثر عوامل بیرونی به‌دلیل قرار گرفتن دائمی در برابر پرتو فرابنفش مضر خورشید، سیگار کشیدن و سایر آلاینده‌ها ایجاد می‌شود و می‌تواند با پیری ذاتی هم‌مسیر شده و سرعت آن را افزایش دهد.

پیری پوست چه افرادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟

پیری ذاتی روی همه افراد صرف نظر از نوع پوست آن‌ها، تأثیر می‌گذارد. پیری در اثر عوامل بیرونی بر افرادی که به‌طور مزمن در معرض نور خورشید هستند تأثیر می‌گذارد. این نوع پیری با نام «آسیب خورشید» یا «پیری در اثر نور» شناخته می‌شود. افرادی که معمولاً به پیری در اثر نور مبتلا می‌شوند عبارتند از:

·         افراد دارای پوست‌های فیتزپاتریک نوع I و II واکنش‌دهنده به آفتاب (افراد با مو‌های قرمز/بلوند و چشمان آبی)

·         افرادی که در مناطق استوایی یا نیمه گرمسیری زندگی می‌کنند

·         افرادی که در ارتفاعات بالا زندگی می‌کنند

·         افرادی که در فضای باز کار می‌کنند یا مدت طولانی برای تفریح ​​در فضای باز هستند

·         افرادی که گاهی اوقات در معرض منابع مصنوعی نور فرابنفش قرار گرفته‌اند (مانند برنزه کردن به کمک دستگاه)

·         افرادی که استعداد ژنتیکی برای پیری زودرس دارند

پیری زودرس پوست بر افراد سیگاری و افرادی که به‌طور مزمن در معرض سایر آلاینده‌های محیطی بوده‌اند نیز تأثیر می‌گذارد.

چه چیزی باعث پیری پوست می‌شود؟

پیری ذاتی با تغییرات بالینی، بافتی و فیزیولوژیکی که در نواحی خاصی از پوست افراد مسن رخ می‌دهد، تعریف می‌شود (نواحی پوشیده شده در برابر نور خورشید). پیری ذاتی می‌تواند با عوامل محیطی دیگر ترکیب شده و بر سرعت آن افزوده شود. در ادامه به عواملی که می‌توانند باعث پیری پوست شوند اشاره شده است.

پرتو فرابنفش

پرتو فرابنفش به یکپارچگی پوست حمله می‌کند.

·         هر روز هزاران تغییر در DNA هر سلول ایجاد می‌کند.

·         مدل چند ضربه‌ای که برای توصیف چگونگی تعامل پرتو‌های فرابنفش با اجزای ماتریس خارج سلولی پیشنهاد شده است، منجر به رسوب یک ماتریس غیرسازمانده و غنی از بافت الاستیک می‌شود. به این وضعیت الاستوز خورشیدی می‌گویند و پوست خاصیت کشسانی خود را از دست می‌دهد.

یائسگی

علائم پیری ذاتی بین ۵۰ تا ۶۰ سالگی نمایان می‌شوند. زنان زودتر از مردان این علائم را بروز می‌دهند که به کاهش اثرات محافظتی استروژن در دوران یائسگی نسبت داده می‌شود.

سیگار کشیدن

سیگار کشیدن پوست را در معرض عوامل مخرب متعددی قرار می‌دهد.

·         نیکوتین، رگ‌های خونی را تنگ کرده و جریان خون را دشوار می‌کند و به همین ترتیب میزان مواد مغذی و اکسیژنی را که به سلول‌ها می‌رسند، کاهش می‌دهد.

·         بسیاری دیگر از مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو فعاليت ماتريس متالوپروتييناز (MMPها) پوستی را افزایش داده و کلاژن و پروتئین الاستین را تخریب می‌کنند.

·         گرمای ناشی از سوزاندن سیگار و حرکات ماهیچه‌های صورت مرتبط با سیگار کشیدن باعث ایجاد چین و چروک می‌شوند.

·         مواد شیمیایی مانند نیتروزآمین‌ها و قطران سرطان‌زا هستند.

تغذیه

دانشمندان مدت‌هاست که می‌دانند تغذیه بر پیری در اثر عوامل بیرونی تأثیر می‌گذارد.

·         میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، گیاهان و چای حاوی ترکیبات آنتی‌اکسیدانی هستند.

·         سطوح بالاتر ویتامین C و افزایش مصرف اسید لینولئیک با کاهش چین و چروک، خشکی و آتروفی (نابودی و تجزیه) پوست مرتبط است.

·         مطالعه‌ای تغذیه‌ای که روی افراد یونانی، استرالیایی و سوئدی انجام شد، نشان داد که مصرف بیشتر سبزیجات، روغن زیتون، ماهی و حبوباتی مانند نخود، لوبیا و عدس و همچنین مصرف کمتر مارگارین، شکر و لبنیات، مقاومت پوست در برابر پیری زودرس را افزایش می‌دهد.

·         مصرف بیشتر چربی و کربوهیدرات با افزایش خطر چین و چروک و آتروفی پوست همراه است.

·         ویتامین A که می‌توان آن را به‌صورت موضعی استفاده کرد، می‌تواند تولید MMPها را کاهش دهد.

·         مصرف روغن ماهی می‌تواند مقداری محافظت در برابر خورشید ایجاد کند.

اختلال در عملکرد سیستم ایمنی

پیری پوست می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های نقص ایمنی، عوامل سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و استرس روانی مزمن باشد.

ویژگی‌های بالینی پیری پوست چیست؟

پیری ذاتی

پوستی که تحت تأثیر پیری ذاتی قرار گرفته، خشک و رنگ پریده، صاف، نازک، شفاف و بدون لک به نظر می‌رسد.

·         پوست به دلیل نیرو‌های گرانشی و ساختاری که نحوه‌ی چین‌خوردگی پروتئین‌ها را تعیین می‌کنند، چروکیده می‌شود.

·         افتادگی یا شُلی پوست ممکن است با حرکت بدن به دلیل از دست دادن خاصیت ارتجاعی رخ دهد.

·         درجات رنگ‌دانه در پوست‌هایی که به پیری ذاتی دچار شده‌اند در مقایسه با پوست‌های پیر شده در اثر نور، بسیار ملایم و منظم است.

·         پوستی که تحت تأثیر پیری ذاتی قرار گرفته است، به ایجاد انواع نئوپلاسم‌های خوش‌خیم مانند هیپرپلازی سباسه و آنژیوم گیلاسی (خال‌های قرمزرنگ) تمایل دارد.

·         سرطان‌های پوست در پوست‌هایی که به‌طور ذاتی پیر شده‌اند، کمتر از پوست‌هایی است که در اثر عوامل بیرونی پیر شده‌اند.

·         در پیری ذاتی، سطح پوست الگو‌های هندسی جوانی را حفظ می‌کند.

پیری در اثر عوامل بیرونی

پیری بیرونی، مانند پیری در اثر نور، با عوامل محیطی مرتبط است. پیری بیرونی اولین‌بار در پایان قرن نوزدهم گزارش شد و سپس به‌عنوان «پوست کشاورز» یا «پوست ملوان» توصیف شد.

·         پیری بیرونی بر نواحی معمولی بدن مانند صورت، گردن و بازو‌های فرد تأثیر می‌گذارد.

·         ویژگی‌های آسیب دیدگی پوست در اثر نور شامل زبری، سفیدی، چین‌و‌چروک عمیق، بد رنگی، پورپورای پیری، تلانژکتازی (گشاد شدن مویرگ‌ها) و ایجاد انواع ضایعات پوستی خوش‌خیم و بدخیم است.

·         ضایعات هایپرپیگمانته شامل لکه‌های منتشر، کک‌ومک، لنتیگوها و کراتوز‌های سبورئیک مسطح نمایان می‌شوند.

·         چین‌وچروک‌های عمیق معمولاً در پیشانی فرد و در ناحیه پری-اوربیتال دیده می‌شوند.

تغییرات پوستی ناشی از خورشید به‌طور قابل‌توجهی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. این امر منعکس‌کننده تفاوت‌های ذاتی در آسیب‌پذیری در برابر نور خورشید و ظرفیت ترمیم است. حتی در میان قفقازی‌ها، ظاهر پوست پیر شده در میان افراد با رنگ پوست‌های مختلف، فرق دارد.

آسیب‌پذیری انواع پوست در برابر نور خورشید بر اساس معیار فیتزپاتریک

قومیت

درجه پیری به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر قومیت فرد و نوع پوست بر اساس معیار فوتوزپاتریک است. افراد با پوست روشن از تبار اروپای شمالی (پوست‌های نوع I و III) نسبت به افراد با پوست رنگین (پوست‌های نوع IV و VI که شامل افراد آفریقایی، آفریقایی-آمریکایی، آسیایی و لاتین یا اسپانیایی‌تبار هستند) بیشتر مستعد ابتلا به پیری در اثر نور هستند؛ زیرا ملانین محافظت‌کننده در برابر آسیب‌های ناشی از نور خورشید در پوست آن‌ها کم‌تر است.

پیری در اثر نور هیپرتروفیک و آتروفیک

در سفیدپوستان نژاد قفقازی، پیری شدید صورت در اثر نور منجر به دو فنوتیپ می‌شود:

پیری هیپرتروفیک: این نوع پیری با شیار‌های عمیق و ظاهر چرمی (پوست شبیه به چرم می‌شود) مشخص می‌شود.

پیری آتروفیک: این نوع پیری با تلانژکتازی، ظاهری صاف و نسبتاً بدون چین‌وچروک و ایجاد انواع ضایعات پوستی خوش‌خیم و بدخیم مشخص می‌شود.

افراد با پوست نوع III فیتزپاتریک و تا حدی پوست نوع IV پاسخ‌های هیپرتروفیک از خود نشان می‌دهند. آن‌هایی که پوست نوع I و II دارند پاسخ فنوتیپ آتروفیک از خود نشان می‌دهند.

بیماری مزمن شکنندگی پوست یا درماتوپروز (Dermatoporosis)

درماتوپروز اصطلاحی است که برای توصیف نارسایی مزمن پوستی و شکنندگی مرتبط با پیری ذاتی و بیرونی استفاده می‌شود. ویژگی‌های درماتوپروز عبارتند از:

·         شکنندگی و آتروفی پوست

·         پورپورای پیری

·         لکه‌های برآمده‌ی سفید ستاره‌ای شکل

·         زخم‌های آتروفیک غیر التیام‌بخش

·         هماتوم (کبودی‌هایی که زیر پوست پخش می‌شوند)

·         تأخیر در بهبود زخم

چگونه پیری پوست را تشخیص دهیم؟

ویژگی‌های پیری پوست به‌صورت بالینی تشخیص داده می‌شوند. ضایعات مشکوک به سرطان پوست به‌صورت توده‌ها یا زخم‌هایی درحال رشد ظاهر می‌شوند که بهبود نمی‌یابند. چنین ضایعاتی اغلب قبل یا به‌عنوان بخشی از درمان، تحت بیوپسی تشخیصی (نمونه‌برداری از بافت) قرار می‌گیرند.

چگونه پیری پوست را درمان کنیم؟

ضایعات سرطانی و پیش سرطانی

·         کراتوز‌های اکتینیک و کارسینوم سلول سنگفرشی درون‌اپیدرمی (SCCs) اغلب با کرایوتراپی برداشته می‌شوند یا به‌صورت موضعی درمان می‌شوند.

·         کارسینوم سلول بازال (BCC) اغلب با جراحی جزئی برداشته می‌شود. BCC سطحی را می‌توان به‌صورت موضعی یا با کرایوتراپی درمان کرد.

·         کارسینوم سلول سنگفرشی و ملانوم پوستی تقریباً همیشه با جراحی برداشته می‌شوند.

پوست خشک و بی‌رنگ

·         مرطوب‌کننده‌ها به بهبود پوست خشک و پوسته‌پوسته کمک می‌کنند.

·         اسید‌های آلفا هیدروکسی، ویتامین C، اسید لیپوئیک، ایزوفلاون‌های سویا یا کرم‌های رتینوئیدی که به‌طور منظم استفاده می‌شوند، خشکی را کاهش می‌دهند. آن‌ها همچنین ممکن است تعداد چین‌و‌چروک‌های ظریف را کاهش دهند و رنگ‌دانه‌ها را یکنواخت کنند.

جوان‌سازی صورت

روش‌هایی که هدف آن‌ها جوان‌سازی پوست (پوست پیر شده در اثر نور) است عبارتند از:

·         فیلر‌ها (به عنوان مثال، هیالورونیک اسید، پلی‌تترافلوئورواتیلن و پیوند چربی) برای پنهان کردن خطوط صورت

·         تزریق بوتولینوم توکسین (سم بوتولینوم یا بوتاکس) برای کاهش خطوط اخم و کاهش شیار‌های عمیق

·         لیزر درمانی و اسکلروتراپی (تزریق عامل التهابی به ورید‌ها) برای از بین بردن سیاهرگ‌های نمایان صورت و آنژیوم

·         روش‌های لایه‌برداری (مانند درم ابریژن، لایه‌برداری شیمیایی و لایه‌برداری با لیزر)

·         جراحی زیبایی برای برداشتن افتادگی پوست که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به جراحی بلفاروپلاستی به کمک تیغ یا لیزر برای جمع کردن پلک‌های افتاده و ملوپلاستی (لیفت صورت) برای از بین بردن غبغب و کشیدگی صورت اشاره کرد.

چگونه از پیری پوست جلوگیری کنیم؟

پیری ذاتی اجتناب ناپذیر است. در زنان یائسه، جایگزینی سیستمیک هورمون ممکن است نازک شدن پوست را به تأخیر انداخته و مانع از چروک‌های شدید شود. با این روش، پوست کمتر خشک است و چین‌وچروک کمتری دارد و بهبود زخم سریع‌تر از قبل است. جایگزینی هورمون در بهبود پیری پوست در دهه‌های پس از یائسگی کمتر مؤثر است. اثرات استروژن‌های موضعی، فیتواستروژن‌ها و پروژستین‌ها بر جلوگیری از پیری هنوز مشخص نیست.

محافظت در برابر پرتو فرابنفش خورشیدی در تمام سنین ضروری است. برای به حداقل رساندن یا جلوگیری از قرار گرفتن در معرض پرتو فرابنفش اقدامات مختلفی وجود دارد که می‌توان انجام داد:

·         با استفاده از اپلیکیشن‌های هواشناسی، شاخص روزانه UV را بررسی کنید.

·         در اواسط روز از فعالیت در فضای باز خودداری کنید.

·         از لباس‌های محافظ در برابر آفتاب استفاده کنید (مانند کلاه لبه پهن، آستین بلند و شلوار یا دامن).

·         کرم‌های ضدآفتاب با شاخص SPF (میزان محافظت از پوست در برابر آفتاب) بسیار بالا (SPF > 30) را روی پوست در معرض نور قرار دهید.

·         سیگار نکشید و در صورت امکان از قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها خودداری کنید.

·         زیاد ورزش کنید. افراد فعال، جوان‌تر از افراد غیرفعال به نظر می‌رسند.

·         روزانه میوه و سبزیجات بخورید.

بسیاری از مکمل‌های خوراکی با خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی برای به تأخیر انداختن پیری پوست و بهبود سلامت پوست توصیه شده‌اند. این‌ مکمل‌ها شامل کاروتنوئید‌ها، پلی‌فنول‌ها، کلروفیل، آلوئه‌ورا، ویتامین‌های B، C و E، جینسینگ قرمز، اسکوالن و اسید‌های چرب امگا ۳ هستند. نقش این مکمل‌ها در مبارزه با پیری پوست نامشخص است.